Korona moskiewska i szwedzka Wazów

Monogram królewski STR - Sigismundus Tertius Rex, Zygmunt Trzeci Król. W obwódce liściennej pięć tarcz herbowych: w środku ukoronowana tarcza Wazów otoczona łańcuchem Orderu Złotego Runa, w górze tarcza polska pod koroną, z boków ukoronowane tarcze szwedzka i gocka, u dołu przykryta mitrą litewska

Król Zygmunt III Waza

Zygmunt III Waza zdobywca Smoleńska

Apoteoza Zygmunta III Wazy. Dla uczczenia zwycięstwa Zygmunta III nad Turkami mowa o wiktorii chocimskiej 1621 r. Ta obfitująca w osiemnaście postaci, a więc dość stłoczona, kompozycja należy do wyjątkowych rzadkości. Wyobraża polskiego władcę w pełnej zbroi i w wieńcu laurowym, siedzącego na wspiętym koniu i uderzającego kopią w strąconego z wierzchowca Turka. Z dwóch stron do triumfującego Zygmunta podbiegają dwaj bojarzy w kajdanach to carowie Szujscy i dwaj Turcy – wszyscy błagający Króla o zmiłowanie. W głębi oddalają się w panicznej ucieczce dwaj jeźdźcy. Oprócz dwóch grup puttów, rozmieszczonych symetrycznie w dolnych rogach kompozycji, wysoko na obłokach, nad parawanową architekturą unoszą się Sława i Chwała, wskazując na grupę czterech innych puttów dźwigających kartusz z dziewięciopolową tarczą herbową ze Snopkiem w polu sercowym. Sztych sporządzono na dwóch osobnych miedzianych matrycach, a odbitki sklejono następnie w jedną całość.W Rzymie około roku 1629 powstał nadzwyczaj okazały wymiarami miedzioryt (60 x 80, 8 cm), bez żadnych napisów objaśniających, sygnowany w obrębie kompozycji przez francuskiego rytownika Charlesa Audrana zwanego Karl (1594 – 1674) i włoskiego malarza historycznego Antonia Circignani zwanego Pomarancio (ok. 1569/ 1572 – 1629). 

Korona Moskiewska – prywatna korona Wazów wykonana ok.1610 roku na zlecenie Zygmunta III Wazy po zwycięstwie armii polskiej nad armią kniazia Dymitra Szujskiego i zajęciu przez hetmana Stanisława Żółkiewskiego Moskwy. Korona, która miała posłużyć do koronacji królewicza Władysława Wazy na cara rosyjskiego.

 Korona MOSKIEWSKA typ corona clausa, wykonane w formie obręczy pokrytej świecie i krzyż na ich skrzyżowaniu.  Została ozdobiona kamieniami szlachetnymi, w tym szafirami i szmaragdami i rubinami i perłami. W sumie było 255 kamieni szlachetnych, korona została testamencie przez króla Władysława IV Wazy w Rzeczpospolitej Obojga Narodów.Korona Moskiewska była złożona z obręczy z kwiatonami, zamknięta dwoma skrzyżowanymi kabłąkami z globem i krzyżykiem na szczycie, w całości wysadzana kamieniami szlachetnymi. Jej kopia była natomiast zupełnie niepodobna do oryginału. Była to korona barokowa, z obręczą, z której wystawało sześć kwiatonów ozdobionych szafirami i perłami, pokryta zieloną emalią, zamknięta sześcioma kabłąkami, zdobionymi przez perły, zwieńczona wielkim kulistym szafirem i krzyżykiem z diamentów.  Pierwotnie miała być koroną carską Zygmunta III Wazy, gdy jednak Duma Bojarska zadecydowała, że nowym władcą Rosji będzie Władysław Waza zmieniono jej przeznaczenie i przygotowano ją dla polskiego królewicza. Po utracie przez Polaków Moskwy w 1612 roku insygnium to niewykorzystane, trafiło do prywatnego skarbca króla. W 1632 roku po śmierci Zygmunta III Wazy odziedziczył ją Władysław IV Waza. Była w jego posiadaniu do 1648 roku. Później stała się własnością Jana II Kazimierza Wazy, który miał jako wykonawca testamentu swojego poprzednika przekazać ją państwu. Nowy król nie uszanował jednak woli brata i nakazał przetopić insygnium na monety. Zniszczenie korony Moskiewskiej bez zgody parlamentu stało się przyczyną afery sejmowej, która ciągnęła się latami. Sejm nie przyjmował do wiadomości faktu jej zniszczenia i naciskał na monarchę, aby oddał zagrabiony klejnot. Do kulminacji sprawy doszło, gdy Jan II Kazimierz Waza zdecydował się abdykować. Aby dalej nie drażnić Sejmu i zabezpieczyć swoje dochody król postanowił rozliczyć się z państwem i oddać mu substytut zniszczonej korony Moskiewskiej. Ok.1668 roku zlecił wykonanie warszawskiemu złotnikowi Tobiaszowi Rychterowi, nowego insygnium, które jako korona Moskiewska trafiło do Skarbca Koronnego na Wawelu w 1674 roku. Nowe insygnium znajdowało się tam do końca XVII wieku. W 1700 roku stało się częścią zastawu Rzeczypospolitej, który był wynikiem pertraktacji i kompromisu między Augustem II Mocnym, a Fryderykiem III o roszczenia elektora brandenburskiego w sprawie sum pieniężnych, które utraciły Prusy w czasie potopu szwedzkiego. Na początku XVIII wieku korona trafiła do Berlina.  Korona Moskiewska nigdy nie została wykupiona i była przechowywana w skarbcu Hohenzollernów do III. rozbioru Polski. W 1809 podobnie jak i inne polskie regalia królewskie została przekazana do zniszczenia i przetopiona. Jednym z kamieni z korony stał się własnością Jana Kazimierza Krasińskiego , Skarbnika Wielkiego Korony. Był w posiadaniu rodziny Krasińskich aż do 19 wieku. Później darowany przez rodzinę carowi Mikołaja I z Rosja przez Wincentego Krasińskiego i znalazł swoje miejsce w zbiorach kremlowskich Zbrojowni w Moskwie.
W 1632 roku korona Moskiewska posłużyła jako insygnium egzekwialne podczas uroczystości pogrzebowych Zygmunta III Wazy.

 Korona Szwedzka – prywatna korona Wazów przekazana do Skarbca Koronnego na Wawelu po abdykacji Jana II Kazimierza Wazy w 1668 roku.  Istnieje domniemanie, że pierwotnie Korona Szwedzka była własnością Zygmunta II Augusta i po śmierci króla w 1572 roku została przez Radę Koronną zastawiona u gdańskiego bankiera Jana Tudesco. Insygnium to pod koniec XVI wieku kupił Zygmunt III Waza i korzystał z niej podczas pobytu w Szwecji. Następnie testamentem z 1623 roku zapisał ją Rzeczypospolitej, co jednak nie zostało uszanowane przez jego następców.  Po 1632 roku korona Szwedzka była w posiadaniu Władysława IV Wazy, a później Jana II Kazimierza Wazy. Dopiero w 1668 roku po sporach i targach króla z Sejmem znalazła się w skarbcu na Wawelu gdzie była przechowywana do III rozbioru Polski w 1795 roku. Korona Szwedzka została wówczas skradziona przez żołnierzy pruskich i przekazana do skarbca Hohenzollernów w Berlinie. Po 1809 roku wraz z innymi insygniami polskich królów została zniszczona.  Korona Szwedzka była koroną zamkniętą z globem i krzyżykiem na szczycie. Obręcz jej była ośmiodzielna, zwieńczona kwiatonami, zdobiona gęsto perłami i drogocennymi kamieniami.
      Korona Szwedzka została wykorzystana w 1632 roku jako korona egzekwialna podczas uroczystości pogrzebowych Zygmunta III Wazy.   
W 1632 roku Zygmunt III Waza przed swoją śmiercią w Warszawie koronował tą koroną królewicza Władysława Wazę przekazując mu w ten sposób symbolicznie tytuł króla Szwecji.   
Model korony Szwedzkiej wieńczy głowę posągu Zygmunta III Wazy ustawionego na kolumnie Zygmunta w Warszawie.

Król Zygmunt III na katafalku wystawionym w sali gwardii Zamku Królewskiego w Warszawie. Christian Melich , 1633. Zamek Królewski na Wawelu. Ciało króla Zygmunta III Wazy na katafalku. Na głowie monarchy korona Moskiewska obok na wezgłowiu korona Szwedzka

Sarkofag Zygmunta III, szkic Michał Stachowicz 1768-1825