Victoria Kircholmska Zygmunta III Wazy

W trakcie wojny polsko–szwedzkiej o Inflanty Karol IX, przygotowując się do oblężenia Rygi, postanowił zaskoczyć i zniszczyć stojącą pod Kircholmem Jana Karola Chodkiewicza, zwanego „Herkulesem litewskim”, znakomitego wodza o twardym, impulsywnym charakterze.
27 września 1605 husaria – tylko w Polsce istniejący rodzaj ciężkiej jazdy – najlepiej uzbrojona zaczepnie i odpornie; jej najbardziej charakterystyczną bronią były kopie, o których pisał Andrzej Maksymilian Fredro: „Póki kopii u usarza staje, będzie Polak panem w polu; skoro kopia zginie, zginie i Polaka cnota”. Chodkiewicz, aby sprowokować przeciwnika, nakazał swym chorągwiom symulować paniczną ucieczkę. Podstęp udał się znakomicie, ponieważ Karol IX wydał rozkaz natarcia. Bitwa została wygrana dzięki mistrzowskiemu rozstawieniu wojsk hetmańskich; poległo w niej ok. 9 tysięcy Szwedów i zaledwie ok. 100 Polaków i Litwinów.

Bitwa pod Kircholmem. mal. Wojciech Kossak

Dywizję hetmana wielkiego litewskiego r., na polu bitewnym rozciągającym się wzdłuż Dźwiny, stanęły naprzeciw siebie: armia szwedzka (przeszło 8 tysięcy piechoty, 2, 5 tysiąca jazdy, 11 działek polowych) i polska (prawie 2, 5 tysiąca jazdy, tysiąc piechoty i 4 działka). Szczególnie wspaniale prezentowała się  W pięć dni po nadejściu do Krakowa wiadomości o wiktorii, królewna Anna Wazówna, siostra Zygmunta III, wysłała do hetmana list gratulacyjny (21 października 1605 r.), kończąc go następująco: „...a iż z tego zwycięstwa my osobliwą i wielką uciechę mamy, abychmy tym doskonalszą mieli i mieć na tego pamiątkę, prosiemy pilnie W M , abyś W M rozkazał komu biegłemu i świadomemu wziąwszy malarza, położenie miejsca tamtego gdzie potrzeba była, szyki i wszytek postępek jako się ta tam bitwa wzięła wymalować, imiona poczyniwszy miast i osób [mowa o tzw. legendzie]. Wielką i barzo wdzięczną rzecz nam W M uczynisz”.

Bitwa pod Kircholmem mal. Pieter Snayers

Karol Chodkiewicz pod Kircholmem

Pomnik bitwy pod Kircholmem w Salaspils. Bitwa odbyła się na terytorium dzisiejszego miasta Salaspils koło Rygi.