Zdobycie Szwecji przez Wojska Polskie Zygmunta III Wazy

Gdańsk, Dwór Artusa Zygmunt III Waza

Wobec jawnego buntu księcia Sudermanii, Karola, pełniącego obowiązki regenta pod nieobecność króla I Rzeczypospolitej i Szwecji Zygmunta III Wazy, do Szwecji został wysłany w poselstwie Samuel Łaski, który 10 lutego 1598 w Sztokholmie wygłosił mowę ostro potępiającą buntowników i zapowiadając ich ukaranie.

Polska za panowania Zygmunta III Wazy na tle Europy

W końcu w maju 1598 roku król Zygmunt wyruszył z Warszawy do Gdańska, gdzie czekała na niego flotylla licząca 85 okrętów, w tym 6 królewskich, a w większości zarekwirowanych.

Prowadził ze sobą oddziały zaciężnych wojsk polskich, szkockich, niemieckich i węgierskich.
 Towarzyszyli mu w tej wyprawie, obok jego szwedzkich stronników, tak wybitni dowódcy wojskowi jak Jerzy Farensbach, Władysław Bekiesz i Jan Wejher. Gdy w lipcu prowadzący pertraktacje z Karolem Sudermańskim Samuel Łaski przybył z wieścią o braku ugody, król podjął decyzję, by ruszyć do Szwecji.
    Naczelnym dowódcą tej wyprawy został sam król Zygmunt III Waza, a jego zastępcą i doradcą został hetman Jan Zamoyski.

Szwecja Zygmunta III Wazy, którą podbił w wyprawie roku 1598

Zanim dotarł do jej brzegów, jego stronnicy rozpoczęli walkę z Karolem. Flota z królem Zygmuntem wypłynęła z Helu 5 sierpnia 1598 roku . Do wybrzeży Szwecji dotarł 9 sierpnia 1598 w miejscowości Avaskär , a 10 sierpnia flota króla zajęła Kalmar, który poddał się Zygmuntowi.

Zamek Kalmarski – warownia położona w średniowiecznej części szwedzkiego miasta Kalmar.

W roku 1598 sierpnia 10, król Polski Zygmunt III Waza zdobył zamek, a następnie, przez rok, wojska polskie pod wodzą Władysława Bekiesza broniły twierdzy przed najazdami oddziałów Karola Sudermańskiego.

Hetman Jan Zamoyski zdobywca Szwecji. Wprowadził do Sztokholmu w sierpniu 1598 Wojska Polskie.

Z powodu złych wiatrów, podróż przez morze trwało długo. Stąd skoordynowany atak Finów i Polskich żołnierzy Zygmunta i nie mogły być podjęte jednocześnie. Fińscy żołnierze pod dowództwem gubernatora Arvid Erikssona ust Stålarm , wylądował w Uppland jeden tydzień przed lądowaniem Armii Zygmuntowskiej.
  Armia Polska z Kalmar licząca około 8000 żołnierzy ruszyła na Sztokholm, z którego w popłochu wycofał się książę Karol na czele nielicznych wojsk. Pierwszy do Sztokholmu wkroczył Samuel Łaski na czele oddziałów polskich, za nim reszta wojska, co wpłynęło niekorzystnie na popularność króla, bo akt ten zrozumiano jako polską okupację. Jan Zamoyski odesłał ze stolicy Szwecji część wojska do obrony Kalmaru, a pozostałe wojsko (odliczając siły które zostały jako porządkowe w stolicy) w liczbie około 6000 ruszyło za księciem, który w międzyczasie zebrał siły liczące około 18 000, głównie wśród popierającego go pospólstwa. Wojsko Polskie zajęto Twierdzę Sztokholmską (Tre Kronor)  - Zamek Królewski.Zaczęto tworzyć nowe siły zmobilizowane przez zwolenników Zygmunta w Finlandii i Estonii .

Zamek Królewski w Sztokholmie - Twierdza Sztokholmska (Tre Kronor) na wyspie Stadsholmen w centrum Sztokholmu. Zajęty przez hetmana Jana Zamoyskiego w sierpniu 1598 . Budynki Zamku strawił pożar w 1697 roku , a w jego miejsce został obudowany w obecnym kształcie jako Pałac Królewski. Obraz z 1661 roku. 

Zamek Królewski w Sztokholmie - Twierdza Sztokholmska (Tre Kronor). Zajęty przez hetmana Jana Zamoyskiego w sierpniu 1598 dla Króla Zygmunta III Wazy.

Bitwa pod Stegeborgiem

 Zamek Stegeborg w zatoce Slätbaken na przedpolach którego 18 września 1598 Zygmunt III Waza pokonał Szwedów mimo trzykrotnej przewagi wroga. Dzięki Polskiej Jeździe Husarii.

Bitwa pod Stegeborgiem – bitwa rozegrana na polach pod zamkiem Stegeborg w dniu 18 września 1598.
Armia króla Zygmunta III Wazy i księcia Karola Sudermańskiego spotkały się pod Stegeborgiem. Najemnicy króla z łatwością powstrzymali niewyszkolone wojska książęce, a atak polskiej jazdy przełamał i odrzucił uderzenie wywołując popłoch, w czasie którego nieprzyjaciel poniósł ciężkie straty. Wojska Polskie odniosły zwycięstwo mimo trzykrotnej przewagi wroga.  Niestety wbrew opinii Zamoyskiego, król postanowił przerwać natarcie (jego celem było pozyskanie szwedzkiej korony a nie eksterminacja) pozwalając na wycofanie się wojsk szwedzkich.

ROK 1598

 Wyk. Zejman & Garkumpel

 Słuchać zechciejcie historii dawnej

O polskim królu Zygmuncie sławnym

Co dla swej sławy i swej potęgi

Rozkazał płynąć pod szwedzkie brzegi.

W czas dni sierpniowych flota potężna

Odważnych ludzi w działa orężna

Admirał Banner flotą dowodził

Rozkazał z Gdańska w morze wychodzić.

I choć opiece boskiej oddana

Przez ciężkie sztormy wnet rozepchana

Pod helskim brzegiem dwa dni czekali

Aż hen, na Bornholm, pożeglowali.

Zwycięskie bitwy tutaj toczyli

I w ciężkich bojach Kalmar zdobyli

A potem Sztokholm otworzył bramy

Królowi z Polski został poddany.

Pod Szgeteborgiem sztorm się obudził

Topił okręty, działa i ludzi

A szwedzki książę swą flotę wiedzie

Otoczył polskie statki na redzie.

Potworna bitwa wnet rozgorzała

Już kilka polskich statków na skałach

Już idą na dno; już na nic męstwo

Admirał szwedzki ma swe zwycięstwo.

I tak się kończy historia moja

O cnych okrętach i morskich bojach

O bohaterach, których bez liku

Otacza falą całun Bałtyku.

...

Pomnik Bitwy pod Linköping lub bitwa pod Stångebro – bitwa rozegrana 7 października (25 września wg kalendarza juliańskiego) 1598, w czasie wyprawy króla polskiego i szwedzkiego Zygmunta III Wazy do Szwecji w obliczu jawnego buntu Karola Sudermańskiego.

Po pokonaniu Karola pod Stegeborgiem król wdał się w niepotrzebne pertraktacje ze swym stryjem. Karol wykorzystał ofiarowany mu czas, odbudował swe siły i 25 września pobił Zygmunta pod Linköping. Sam Król wraz z wojskiem dostał się do niewoli, gdy część szwedzkich stronników króla nieoczekiwanie zmieniła stronę pod sam koniec bitwy, a pozostałe wojska królewskie wycofały się do Kalmaru. 29 września Zygmunt zobowiązuje się do zwołania sejmu (riksdagu) do Sztokholmu, rozpuszczenia wojsk cudzoziemskich i wydania Kalmaru.

Zamek Linköping

 7 października doszło do zawarcia i zaprzysiężenia układu w Zamku Linköping, gdzie książę złożył przysięgę na wierność królowi, a Król miał nie dyskryminować swoich przeciwników i wycofać wojska cudzoziemskie. Król Zygmunt III Waza odzyskał wolność, lecz za cenę wydania swoich szwedzkich stronników, m.in. kanclerza Eryka Sparre. Wojska Polskie opuściły Sztokholm. 2 maja 1599  Szwedzi odbijają Kalmar wobec braku żywności u obrońców. Pokonany Zygmunt 30 października wrócił do Gdańska, jednak nigdy nie wyrzekł się swego tytułu króla Szwedów, Gotów i Wandalów. Zygmunt III Waza  W lipcu 1599 roku riksdag zdetronizował Zygmunta Wazę, natomiast uznał za następcę tronu jego syna Władysława. Postawiono jednak warunek, by 4-letni wówczas królewicz w ciągu sześciu miesięcy przybył do Szwecji, gdzie miał zostać wychowany w wierze luterańskiej. Dla Zygmunta był to oczywiście warunek nie do przyjęcia. Chcąc wciągnąć w swój spór dynastyczny całą Rzeczpospolitą, na sejmie 12 marca 1600 roku król Polski ogłosił przyłączenie Estonii do Rzeczypospolitej. Rzeczpospolita jeszcze wielokrotnie prowadziła wojny ze Szwecją (wojna polsko-szwedzka toczona z przerwami w latach 1600-1629, (potop szwedzki), aż do III wojny północnej, gdy Szwecja utraciła status mocarstwa na rzecz Rosji.

W 1932 koło wejścia do liczącego ok. 352 metrów wąwozu Lisi Jar, Jastrzębia Góra część miasta Władysławowo ustawiono obelisk, zwieńczony kulą z orłem wzbijającym się do lotu, upamiętniający miejsce lądowania króla Zygmunta III Wazy, powracającego wraz z armią z wyprawy wojennej skierowanej przeciwko Szwecji. W 1939 okupanci niemieccy zniszczyli obelisk: orzeł został wywieziony w głąb Niemiec, tablicę pamiątkową przechowali mieszkańcy Jastrzębiej Góry. Rzeźba orła ponownie stanęła na swoim miejscu dopiero w 1995.